Mga komunista gibanatan ni Presidente Duterte
GIPANGUNAHAN ni Presidente Rodrigo Duterte ang nahitabong panagtigom sa National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTC-RTC-ELCAC) niadtong Marso 5, 2021 adlaw nga Biyernes diha sa USTP Gymnasium, siyudad sa Cagayan de Oro.
Gihingusgan sa maong kalihokan nganga makab-ot ang kahusay ug kalinaw sa rehiyon ug maundang ang insurhensya nga hinimoan sa mga rebeldeng grupo.
"Unsa ba gyud ang gusto ninyo nga ang kalibutan mobuto? para mo makita sa inyong tinguha unsaon ninyo paghimo og ingon ana all this 53 years wala moy gibuhat kondili mangguba og pamilya. mangugba og butang sa gobyerno," matud ni Duterte.
"Wala ko kasabot you want to to overthrow this Government wala man gani moy bangka and how do you supposed to do it? diman nila kaya ang urban anha mo sa kabukiran kinsa man inyong gidaog daog ang mga pobre nga naa sa bukid..inyong panguhaon ang mga bata hilabtan ang asawa," matud ni Duterte.
Gipaabot sab ni Duterte walay gahom nga magsukol sukol sa gobyerno ang walhong grupo kay daw bisan hospital ug uban buhatan walay gipanag-iyahan.
Gimando niini sa mga Armadong kusog sa nasod nga kung makig engkwentro ang walhong grupo ug nagbitbit og armas, daw patyon na kini deretso.
MOSURENDER NA
"Kamong dili gusto og samok ug kamong nakasabot og unsay tama ug mali you know kabalo kaman gyod sayop imong gibuhat we welcome you ako balay, trabaho kung wala kay trabaho pangitaan nako og trabaho imong asawa naa man TESDA, kanang ginagmay lang tudloan mo akoy mo protect nimo," matud niini.
"I'm trying to preserve my country, mahal nako ni nga nasud. Ako nag-awhag ninyo nga mag istorya ta anad ko magstorya ta basta tinarong lang...makasaka kog buhi monaog kog buhi," panapos nga sa Presidente.
42 migradwar gitagaan og toolkits sa TESDA
MOKABAT 42 ka mga migradwar sa cookery ug bread and pastry sa siyudad sa El Salvador City ang nakadawat og toolkits gikan mismo sa Technical Education and Skills Development Authority (TESDA).
10 anyos pinakabatang namabdos ug nanganak sa Northern Mindanao
PADAYON sa pagsaka ang kaso sa Teen pregnancies sa Northern Mindanao nga gikabalaka nga maghatag og negatibo nga epekto sa pamilya ug ekonomiya sa rehiyon.
Basi sa datos sa Philippine Statistics Authority (PSA) nga ang teen pregnancies misaka sa 14% gikan sa 10,950 sa tuig 2011 ngadto 12,435 sa tuig 2019.
Ang samot nga mas nakapaalarma mao ang 15 anyos paubos nga nagmabdos misaka sa 185.48% o katulohon gikan sa 62 births sa tuig 2011 ngadto 177 births sa tuig 2019.
Sa Northern Mindanao ang pinakataas og ihap nga namabdos nga batan-on nagikan sa sa Bukidnon nga dunay 4, 988 gisundan sa Misamis Oriental nga dunay 2, 299 cases kon diin dinhi sab sa probinsya natala ang 10 anyos nga pinakabatang nagmabdos ug nanganak niadtong tuig 2014. Ikatulo ang Cagayan de Oro nga dunay 1, 745.
Sa tibouk Pilipinas ikaduha ang Northern Mindanao sa adunay pinakataas nga kaso sa teenage pregnancy ikaduha sa Davao Region.
Gumikan niini padayon ang gihimong pagpaningkamot sa Population Commission nga maedukar ang kabatan-onan sa risgo nga hatod sa sayo nga pagmabdos.
(photo for graphic purposes only)
DILG Camiguin nag-rehire ug 10 ka contact tracers
CAMIGUIN, Peb. 21 (PIA)—Aron mapahingusgan ang contact tracing isip pamaagi sa pagpakgang sa pagkuyanap sa coronavirus disease (COVID)-19 sa probinsya, ang Department of the Interior and Local Government (DILG) Camiguin Provincial Office nag-rehire ug 10 ka contact tracers.
Si DILG Camiguin Provincial Director Rhona Abadilla ang nanguna sa virtual briefing sa mga na-rehire nga contact tracers, Pebrero 15 ug naghisgot sa mga Salient Points of Contract/Obligations of Contact Tracers and Administrative Requirements.
Ang maong kalihukan naghisgot usab sa estado, issues ug concerns sa mga na-rehire nga contact tracers.
“The select contact tracers will be re-hired for six months, effective February 3, 2021 until August 2, 2021, (Ang mga napiling contact tracers makapanarbaho ug usab sulod sa unom ka bulan, epektibo kani Pebrero 3, 2021 hangtod Agosto 2, 2021),” giingon ni Abadilla.
Human sa maong virtual briefing, ang mga contact tracers nakadawat sa inisyal nga mga suplay, nga gidonar sa mga personahe sa DILG gikan sa ilang nadawat nga hygiene/sanitation kits sa Regional Office.
Sa giingong ihap sa na-rehire nga contact tracers, tulo ang gibutang sa Mambajao, Mahinog (2), Catarman (2), Sagay (1), in Guinsiliban (1) ug Provincial Office (1). (RTP/PIA10)
Covid-19 vaccination simulation exercise sa MisOr pasado sa DOH
Nakastand-by na usab daan ang mga healthworkers lakip ambulansya aron paspas nga makaresponde kon adunay magpakita og seryoso nga problema human sa pagbakuna.
Gipaabot sab niini nga bulan sa Marso ngadto sa Abril gitakdang modangat ang covid-19 vaccines ug gisiguro niini sa katawhan nga diha dayon iimplementar ang vaccination.
Photos svb
Naanod sa sapa sa Medina napalgang patay
Backrider patay sa bangga sa Bukidnon
MisOr isip 'Balsa Capital' sa Northern Mindanao
By Steph Berganio
MOKABAT 39 na ka mga balsa ang nag-operate sa kadagatan partikular sa lungsod sa Laguindingan ug Alubijid sa Misamis Oriental.
Samtang nagpadayon karon ang pag panghimo og balsa ug aduna na usab ga-operate sa mga lungsod sama sa Magsaysay, Gingoog City, Talisayan, Salay ug uban dapit nga maoy rason gatawgon na ang lalawigan sa Misamis Oriental nga 'Balsa Capital' sa Northern Mindanao.
Butang nga gikalipay og maayo ni Misamis Oriental Governor Bambi Emano.
Matud niini sa interbyu sa NM Daily Source nga walo ka tuig ang nilabay dihang iyang gisugdan ang pagpalambo sa Turismo ug ngani man makadawat siya og wala ug tou nga batikos gikan sa iyang kaatbang gumikan dili kini molampos kay anaa sa pulo sa Mindanao.
"Dako kaayo akong kalipay.... when I started 8 years ago nga naghisgot ko bahin sa turismo walay nagtou dili nila masabtan. Naa pay mga kaatbang nga moingon 'buang daw ko' unsaon daw pag anhi sa turista nga naa man sa Mindanao ug akong gipaningkamotan to prove them wrong and now that I have proven them wrong gapahumanay na hinoun akong termino," matud ni Emano.
Dugang niini nga naila na ang turismo sa lalawigan nga maoy iyang gisugdan.
"When tourism is about to take off and has taken off already last term napod ko and I dont know the future of tourism but I opened the gates of tourism already and it's very difficult to closed the program," dugang niini.
Matud niini nga adunay mga munisipyo nga wala gipalad nga adunay tourist spot sama sa waterfalls, spring apan gumikan sa inobasyon ug ideya sa mga Tourism Officers labina ang kaikag ni Provincial Tourism Head Atty Jeffrey Saclot mas maila pa ang turismo sa lalawigan ug natukod kining balsa.
"Naay mga munisipyo nga dili kaayo blessed pareha sa uban munisipyo and they were not given national resource like wala kaayo falls wala silay spring ug bukid nga maanindot og weather so nag innovate atong tourism officers and municipal tourism officers irregardless of political color," matud ni Emano.
Gumikan sa pagkatukod sa Balsa daghan sa katawhan lakip taga laing dapit ang ga-ekperyensya niini.
"In fact around 7,000 people go to Laguindingan and Alubijid per weekend diha sa Balsa and our people are earning so nakita nako and I think I have proven them already that tourism will really employ, that tourism will earned money, tourism is a multi-billion dollar industry bisan ginagmay lang atong makuha ug domestic tourist pwede na makakuha og panginabuhian," matud ni Emano.
'BUILD MORE BALSA'
Giaghat sab ni Emano ang katawhan nga magbuhat og daghang Balsa ug unta dili sab kalimtan ang mga health protocols sa pakigbatok sa Corona Virus Disease (Covid-19) nga gimando sa Inter Agency Task Force.
"Dako akong kalipay, I can only hope that they can maintain the cleanliness, as of the moment lang ang standards nga gi set sa IATF and I really want them to continue to build more Balsa," aghat ni Emano.
Dugang niini nga kung ang mga mayores sa lungsod, kapitan sa mga kabarangayan suportado ang programa sa turismo walay imposible nga dili makab-ot ang kalamboan.
"As long as the chief executive of the municipalities, the brgy official will really support the tourism program then they will be able to think of more things that I was not able to think of... that they will able to take advantage the natural reaource given to them, wala man silay falls and spring so mao na nihimo sa lain nga mga pamaagi to boost their tourism and help their constituents," matud ni Emano.
Gipahibalo usab niini nga dili lang ang anaa sa ubos karon ang nahatagan sa panginabuhian gumikan sa Balsa apan lakip kadtong anaa sa kabukiran nga dunay mga tanom nga kawayan tungod kay in-demand ug halinon na kini kaayo karon.
EXPERIENCE BALSA
Talagsaon nga ekperyensya ang matagamtaman sa Balsa labina nga anaa kini naglutaw lutaw taliwala sa kadagatan, unlimited ang pagligo ligo sa limpyo nga dagat ug malantawan pa ang palibot sa kadagatan ug nindot nga mga baybayon.
Kumpleto sa amenidad ang floating cottage gumikan sulod niini adunay grilling station, ilisanan, dako nga lamesa, luag nga bangko ug swimming pool alang sa mga bata.
Luwas usab ang pagligo-ligo kay adunay life jacket matag usa ka indibidwal ug adunay gabantay nga gatubag kon ugaling adunay di malikayan nga emerhensya.
Sagad sa rate niini magdepende sa gidaghanon ug kapasidad sa balsa apan sagad niini moabot sa P3,000 ngadto P4,000 ang renta sa Balsa kon asa moabot na ngadto sa 20 ngadto 30 ka tao ang maakomodar niini.
Photo by steph berganio
FEATURE: Vaping giundangan sa kahadlok sa Covid-19
(Gihubad gikan sa Iningles ni Steph Berganio)
GUMIKAN sa kabalaka nga makabsan sa kinabuhi sa sayo pa kaayo nga pangidaron tungod sa Corona Virus Disease (Covid-19) maoy rason ni Lavender Angilee (dili tinoud nga pangalan) nga giundangan niya ang vaping sugod niadtong Marso sa miaging tuig.
Usa ka semana lang human si Presidente Rodrigo Duterte mideklarar og nationwide community quarantine.
Nakatabang usab kaniya nga nanirado ang tanan vape shops sa siyudad ug ang mga pahimangno sa daily press briefings nga gipangunahan sa Local Government Unit nga ang pagpanigarilyo lakip ang vaping mohatod og risgo sa panglawas ngadto sa mga batan-on niining nasinati ang pandemya.
Niadtong bulan sa Abril, 2020 ang World Health Organization (WHO) nag isyu og pahayag kalabot sa kadelikado sa pagpanigarilyo ug vaping hinungdan iyang gitanyag ni Lavender Angilee ug iyang gibaligya ang duha ka vape mods ug daghang juice vials diha sa facebook vapers group ug sakto duha ka oras nahalin kini sa presyong barato kaayo nga halos panghatag nalang.
Namatikdan sab niini nga daghan sab ang namaligya sa ilang vaping kits bisan paman aduna usab pipila nga gasugyot kaniya nga dili lang kini ipamaligya apan hulatan nga matapos ang pandemya apan wala kini niya panumbalinga.
Ang kita sa iyang vape kits ang iya sab dayon gipamalit og face masks ug disinfectants alang sa iyang pamilya.
Si Lavender Angilee, kinsa 24 anyos ug contract worker sa third-party service provider sa telecommunications company nakakat-on sa pagpanigarilyo niadtong kolehiyo pa kini nga unang natun-an sa iyang unang hinigugma.
Ang ilang pagpanigarilyo sa menthol cigarettes human sa ilang pagtungha naandan na nila ug gikonsiderang pangpawala sa kakapoy o stress gikan sa mga leksyon ug buluhaton sulod sa tunghaan.
Walay luna ang pagpanigarilyo sulod sa ilang skwelahan labina nga anaa sila sa private Christian College nga tunghaan nga hugot nga ginadili ang pagpanigarilyo.
Kung masapon man ugaling niini pahamtangan og silot ug kon dili pagkatangtang sa tunghaan ang naghulat kanimo.
Sa ilang puloy-anan bukas siya nga makapanigarilyo labina nga ang iyang mga ginikanan ug duha ka igsuong lalaki ang lakip man sa gapanigarilyo.
Dihang ang hinigugma ni Lavender mibiya kaniya kay mas gipili ang hamtong ang pangidaron nga lalaki nagsugod si Lavender sa pagamit sa e-cigarettes.
‘’I learned to hate the smell of mentholated cigarettes as it reminded me of her,’’ pagbalik lantaw niini.
Dinhi iyang gitun-an og maayo ang istilo sa pagamit sa vaping. Gani, iyang amahan bout moundang sa pagpanigarilyo human misamot ang gihambin nga balatian niini nga diabetes mellitus ug ang doktor niini nag-abiso nga hinay hinayon nga undangon kini pinaagi sa pagamit og vaping.
Nahimo si Lavender Angilee nga errand girl sa iyang amahan ngadto sa mga vape shop ug pagbalik saysay niini nga dali na kaayo siya nga na-hooked niini.
Iyang choice flavour nahimong cookies and crème nga nagdumdom kaniya sa iyang tam-is nga kabataan sama sa savory ice-cream.
Gisalikway sab niini ang mga fruity flavors sama sa strawberry ug lemon gumikan iyang madumduman na usab ang perfume sa iyang uyab nga mibiya kaniya.
KABATAN-ONANG LGBT UG ANG VAPING
Kumbinsido ug nagtou sab siya nga ang e-cigs dili kaayo grabe ang epekto sa iyang baga kon itandi sa sigarilyo.
Basi sa pagtuon sa US tuig 2019 nga kadtong sama ni Lavender Angilee nga nagpaila sa ilang kaugalingon isip miyembro sa Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender (LGBT) adunay taas nga rate sa pagamit og e-cigarette.
Ang Baylor College of Medicine nagtoun sab ug niingon nga upat sa napulo nga LGBT individuals ang migamit og e-cigarettes ug basi sab kini sa tuig 2016 ug 2017 Behavioral Risk Factor Surveillance Survey of the Centers for Disease Control.
Moabot 38 porsiyento s LGBT respondents ang niingon nga sila gagamit og vape kon itandi sa 20 porsiyento sa mga straight adults.
Ang pagpanigarilyo ug vaping usa sa mekanismo aron mapanalipdan ang gibati nga stress ug stigma sa ilang sexual orientation.
Naghatag usab og suhestiyon ang mga public health experts nga ang intervention sama sa paghatag mensahe kalabot sa risgo nga hatod sa vape kinahanglan nakapokos niini nga mga komunidad.
Hilabina nga ang vape marketers nagpunting niining partikular nga populasyon sama sa mga batan-on ug tinedyer sama ni Lavender Angilee nga target sa e-cigarette marketing isip ebidensya ang ilang kabatan-on ug dali maenganyo sa lain-laing flavor lakip na ang pagamit diha sa social media platforms.
Kini naobserbahan sa Southeast Asia Tobacco Control Alliance (SEATCA) sa uwahing report nga dunay titulo, ‘’Today’s Teens, Tomorrow’s Customers: baiting youth with new tobacco products to make a new generation of addicts.’’
Ang maong report gilusad taliwala sa Covid pandemic niadtong May 31, 2020, World No Tobacco Day.
Samtang si Lavender Angilee ug iyang amahan nakalikay niini human sa pila ka semana nga lockdown ug silang duha misaka ang tibang taliwala sa ilang gahimoun nga ehersisyo sa matag-adlaw.
Nakatabang sab kaniya ang pagtrabaho sulod lamang sa balay or Work from Home ug lakip iyang inahan ug mga igsuon nga lalaki hinay na usab nga mihunong sa pagpanigarilyo.
Niadtong bulan sa Mayo mahimo unta nga mabalikan ang vaping hilabina nga ang mga regulasyon sa community quarantine gibutang ngadto sa modified general quarantine ug ang mga vape shops, restaurants ug supermarkets nitanyag og drop-by take-outs ug delivery services ngadto sa mga customers.
Apan wala nagpadala niini si Lavender Angilee ug gipadayon iyang gisugdan nga likayan ang vaping samtang iyang amahan nangita og paagi nga makalingkawas niini pinaagi sa pagpangita og online behavioural counselling nga adunay psychiatrist nga mohatag og preskripsyon sa nicotine patches.
Nagpagagawas usab og pahayag ang World Health Organization (WHO) nga nag- ingon nga walay ebedensya kalabot sa relasyon sa pagamit og e-cigarettes ug sa Covid-19.
Apan nakitaan pinaagi sa Electronic Nicotine Delivery Systems (ENDS) and Electronic non-nicotine delivery systems (ENNDS) nga dako og risgo ang e-cigarettes sa sakit sa kasing-kasing o heart disease ug lung disorder.
Gumikan sab kay ang Covid-19 virus moepekto ug moigo sa respiratory tract nakita nga ang hand to mouth action sa e cigarette makataas og tsansa sa risgo sa inpeksyon.
Sulod sa usa ka semana ang kahidlaw o cravings ni Lavender sa pagbalik unta sa vaping ang misaka human usa ka kontrobersyal nga item diha sa Facebook newsfeed nag-ingon nga ang nicotine makatabang sa pakigbatok sa SARS-Cov-2, nga mao kining virus nga hinungdan sa Covid-19.
Apan wala lang magdugay ang WHO nagpagawas og pahayag tubag niadtong nagkatap nga item.
"There is currently insufficient information to confirm any link between tobacco or nicotine in the prevention or treatment of Covid-19.’’
Giawhag usab sa WHO ang mga researchers, scientists, ug media nga magbinantayon sa walay kamatouran nga mga report kalabot sa mga sigarilyo o nicotine nga kunohay makatabang sa Covid-19.
WALAY PAG-REGULATE SA VAPING DIRI SA CDEO
Sa dakbayan sa Cagayan de Oro nagpabiling wala gi-regulate ang vaping hinungdan nga ang mga young vapers sama ni Lavender dali ra maka-access sa e-cigarettes kits gikan sa 15 ka mga vape shops.
Niadtong tuig 2017 si Kagawad Reuben Daba nagsugyot og komprehensibo nga anti-vaping ordinance pagdili sa pagamit, distribusyon ug pag-advertise sa electronic cigarettes sa publikong lugar.
Human sa tulo ka tuig nga proposal ug pakakabinbin niini padayon nga gihulat ang pagkapasar sa national anti-vaping law nga maoy nakapugong sa implementasyon sa maong ordinansa dinhi sa local nga kagamhanan.
Ang ordinansa nadiskusyonan sa committee level ug gihisgotan sab niadtong tuig 2019.
Si Dr. Maria Lourdes Gaane kinsa Chairman committee on health and health insurance sa City Council niingon nga "The ordinance, is still on the table,"
Intensyon sab ni Konsehal Daba nga dalhon kini nga ordinansa sa konseho apan si Konsehal Gaane kinsa komitiba sa Health wala pay desisyon kabahin niini.
Gani, gihangyo og interbyu aron kuhaan og pahayag si Gaane kalabot niini apan walay tubag niini ug komento kalabot sa nabinbin nga ordinansa.
Human sa tulo ka tuig nga proposal ug pagkabinbin sa pagpalabang sa mga balaod-nasyunal alang sa vaping, nga maoy gitouhang nagpugong sa pagpasa sa maong sugyot-ordinansa ngadto sa kinatibuk-ang konseho lokal.
Sa pagkakaron, ang RA 11467 -- kon asa nagpataas sa excise taxes sa tobacco products lakip e-cigarettes ug karon giimplementar na ang City legislators sama ni Gaane ug Daba uban sa mga miyembro sa komitiba kinahanglan ila kining tubagon nga hagit ang pag-draft sa ordinansa kalabot sa vaping nga makapugong sa balaod.
Lakip sa importanteng feautures sa bag-ong balaod nga aprobado ni Presidente Duterte niadtong Enero 2020 gawas sa taas nga taxes sa e-fluids/juices mao ang mga mosunod:
Ang pagpamaligya og e-cigarettes ngadto sa mga nag-edad 21 anyos pataas ug paghatag og penalty sa mga masinupakon niini.
Lakip ang pagbawal sa flavors nga kinahanglan duha lamang nga mao ang plain tobacco ug plain menthol.
Samtang ang panel sa Daily press briefing sa siyudad kanunay gahisgot matag karon ug unya sa epekto sa pagpanigarilyo ug ang kanunay gasugyot og mga lakang nga undangan kini sulod sa pila ka bulan nga kwarantinas.
Kini nga mga awtorisado nga mga pahimangno magpabilin gihapon nga tanghaga hilabina nga walay polisiya nga makasuporta nga ang mga batan-on lakip mga hamtong kinahanglan gyod mobiya sa pagpanigarilyo ug vaping taliwala niining pandemya nga giatubang.
Si Mayor Oscar Moreno una na nag-isyu og executive order pagdili sa pag-inom sa mga ilimnong makahubog diha sa pampublikong lugar apan wala kini giisyu kalabot sa pagpanigarilyo o vaping pinaagi sa circa 1980's ordinance nga nagdili sa pagpanigarilyo sa pampublikong lugar.
Ang local Task Force kinahanglan moaksyon niini human si Presidente Duterte nag-isyu og executive order kalabot sa smoke-free environment niadtong tuig 2017.
Apan ang daily police reports sa mga nadakpan wala naglakip niining no-smoking ordinance.
Hinuon, sa dili madugay adunay balaod nga mag-regulate sa vaping industry sa tibuok nasud human nagsang-at ang pipila ka mga kongresista , apil si Cagayan de Oro First District Congressman Rufus Rodriguez ug sugyot balaudnon niini.
Ang usa ka bill ang namugna dihang gitapok ug gihiusa ang mga sugyot ug kini naaprobahan niadtong bulan sa Agusto 2020 sa Lower House samtang susama nga proposal ang gihimo sab ni Senator Vicente Sotto kon asa nagpaabot pa gihapon nga mauyonan sa kinatibuk-ang miyembro sa Senado.
Si Dr. Joselito Retuya, Ang city epidemiologist niadtong bulan sa Disyembre 2020 nisulti nga ang screening questionnaire sa mga suspek sa Covid ug positibo niini wala naglakip kon sila adunay kasaysayan sa pagpanigarilyo ug pagamit og vape.
Matud sab ni Dr. Lorraine Nery, Ang city health office in-charge nga matag barangay health center adunay tobacco cessation desk isip kabahin ug parte sa Health department’s nationwide tobacco cessation program.
‘’(But) It is face-to-face and based at the local barangay health centers which many avoid for fear of coronavirus infection,’’ pasabot ni Lavender hinungdan imposible alang kaniya nga mobisita sa center.
COVID-19 AND YOUNG VAPERS
Gipaabot ni Dr. Bernard Rocha sa Northern Mindanao Medical Center ang iyang pahayag kalabot sa mga batan-on nga paghuna sa vaping usa ka 'cool' nga paagi.
“I tell you straightforward: there is nothing cool when you get intubated. We will tell them, tell you when you become our patient, nothing ‘chuy’ (local streetsmart term for ‘cool’) about the detrimental effects, when your body is betrayed by your vice, when I will have to perform a bypass operation, there is nothing cool at all in these,’’ matud sa cardiologist ug surgeon.
Gumikan sab kay nakita sa WHO ang pagsaka sa ihap sa nataptan sa Covid-19 ngadto sa mga batan-on sa tibouk kalibutan duha ka mga major researches ang nag-publisar sa Journal for Adolescent Health nga nag establisar og direktang links ngadto sa vaping sa mga kabatan-on ug koneksyon niini sa inpeksyon sa Covid-19.
Niadtong bulan sa Hulyo, ang University of San Francisco in California (UCSF) niingon nga ang ikatulo nga mga kabatan-onan sa USA dako gyud kaayo og risgo nga seryosong magkasakit sa Covid-19 labina kon sila manigarilyo ug mogamit sa vape.
Nahibaloan sab nga ang pagpanigarilyo maoy usa sa pinaka kumon nga factor sa grabe nga kumplilasyon sa Covid-19 labina sa mga himsog ang panglawas nga mga batan-on.
Nakitaan sab nga ang mga batan-ong lalaki, gasigarilyo ug ga-vape ang doble ang potensyal nga maospital ug nagkinahananglan og grabeng pag-atiman lakip ang halos ikamatay kung mataptan sa virus.
Alang sa mga batan-ong babaye nga makasinati sab sa laing factor sama sa pagsaka pag-ayo sa timbang o obesity ingon man immune condition ang pagpanigarilyo ug pag-vape makadugang sa isa ngadto usa ug tunga nga posibilidad sa risgo sa pagkamatay.
Ang authors nangita sa COVID-19 risk factors sama sa coronary diseases, diabetes, asthma, immune conditions, liver conditions, obesity ug smoking.
Na studyuhan sab sa authors nga ang e-cigarettes ngadto tobacco ug sigarilyo sama sa naunang pagtoun makagrabe sa sakit sa baga.
Laing pagtuon sab sa scientists gikan sa Stanford University School of Medicine nga nagpaubos sa young vapers nga nag-edad og 13 ngadto 24 kinsa Covid-positive niadtong May 2020 ang nakitaan nga ang mga batan-on lakip adunay lima ngadto pito ka higayon nga mataptan sa makamatay nga virus.
‘’Teens and young adults need to know that if you use e-cigarettes, you are likely at immediate risk of damaging your lungs,’’
Matud ni Bonnie Halpern-Fisher, ang senior author sa gipagawas nga press release.
Ang Stanford University research wala na nag eksplanar nganong ang vaping makadugang sa risgo sa mga batan-on nga magkasakit.
Apan nakitaan nga dako ang epekto sa vaping sa baga ug immune system labina nga ang vapers gabinayloay og devices ug gahupot sab sa ilang mga kamot kung magpabulhot.
Alang kang Lavender Angilee ang pagpakuha niini nga mga datos nakatabang og motibasyon kaniya nga undangan ang iyang gipangita ug mga tentasyon nga mopalit og utro sa vape kit.
MENTAL HEALTH AND VAPING
SA pagrekognisar nga ang substance abuse sama sa nicotine addiction usa ka mental health issue gibutyag ni Dr. Nery nga kinahanglan ang mga mobiya niini magpaubos sa psycho-social counselling nga motawag lang sa telehealth numbers sa city health office, ang City Government hospital lakip ang Regional hospital ug Department of Health phone-in help centers.
‘’Drop it decisively, do not wait till you get ill,’’ hangyo niini ug ningon nga daghan estratehiya ang ilang gihimo lakip taktika sa pagpangpanghadlok ug adunay mga trabahante nga gitahasa nga mopaabot sa katawhan nga undangon na ang pagpanigarilyo ug vaping.
Alang kang Lavender nga ang mga pahimangno susama niini nakatabang kaniya nga undangon ug pugngan iyang kahidlaw ug temptasyon nga mobalik sa pagamit sa vaping.
Dugang sa batan-on nga ang pagpakuha niini nga mga datos nakatabang og motibasyon kaniya nga undangan ang iyang gipangita ug mga tempatasyon nga opalit og utro sa vape kit.
Aron sab makontra ang iyang negatibo nga panghuna-huna kalabot niini nibiya siya sa pagkamiyembro sa social media vape groups ug gibiyaan o gi-unfollow ang social media pages sa vape shops.
Gibutyag sa psychotherapist nga mao si Dr. Ana Katrina Oaminal-Watin nga ang mga batan-on karon nga mibiya sa kultura sa vaping susama sa gihimo ni Angilee usa ka dako nga desisyon sa ilang kinabuhi ug parte sa pag-adaptar sa New Normal.
‘’The crisis is now embedded in our daily lives especially because of the length of time it is happening. We need to accept that we are into the New Normal phase. We have to adapt. We have to discern the things we are in control of and things which are beyond our control, and stay focused on those thoughts from which spring our action.’’ matud niini.
Ang pagpalayo sa vaping ni Lavender Angilee usa sa bag-ong aspeto sa iyang kinabuhi nga hugot niyang nabarogan aron malagpasan kining pandemya ug magpuyo nga luwas niining new normal.
Samtang gadagan ang mga adlaw si Lavender naglakip sa LGBT support group uban iyang mga kauban sa trabaho nga pakigbisogan ang katungod sa LGBT ug pagkomprontar sa mga health issues sama sa tobacco addiction ug drug abuse.
‘’I realized that I may not be able to sustain abstinence on my own. I have to connect with others who are like-minded and believe in good health as important in having a quality of life even after the pandemic is over,’’ pahayag niini.
(Kining artikulo gimugna ubos sa “Nagbabagang Kuwento Media Fellowship Program Cycle 4’’ nga gipasiugdahan sa Probe Media Foundation Inc (PMFI) ug Campaign for Tobacco-Free Kids (CTFK). Ang mga opinyon ug panlantaw nga gipadayag dinhi wala magpasabot nga ingon usab niini ang panlantaw sa PMFI, CTFK ug Northern Mindanaonao Daily Source. Mismong ang manunulat lamang ang adunay responsibilidad sa unsa man ang nakalatid dinhi. Unang nahipatik sa USA ka lokal nga pamantalaan ang Iningles nga bersyon niini.)
(Photo from Moti | Pinterest)
20,000 migradwar ug natabangan sa IKNB
Kini aron ipaabot sa mga kabatan-onan nga bisan sa kalisod adunay mga programa nga mopasayon aron makab-ot ang kalamposan.
Gipaabot sab ni Larongco ang iyang dako nga pasalamat sa programa ug gibutyag niini nga sa miaging administrasyon usa lamang siya kaniadto ka volunteer sa balay tambalanan apan paglingkod ni Emano daw nalakip siya sa mahatagan og sweldo kau daw dili bout niini nga dunay maghatag og serbisyo apan dili masweldohan og insakto.
Samtang usa ka Rey Capili nga taga Sinaloc, El Salvador nga usa na karon ka Industrial Meat cutter sa dakong kompanya sa nasud sa Canada ang usa gihapon sa milampos gumikan sa IKNB.
"Nagpasalamat ko sa Governor sa pagsuporta sa susama nako nga anak sa kabus, Nagpasalamat ko og dako nga tungod kanimo nakakuha ko sa dako nga trabaho diri sa Canada," matud niini.
14 KA TUIG
Matud ni Emano nga dili tanan nga mga napili sa posisyon adunay programa nga susama niini apan garbo alang kaniya nga nakahigayon sa pagserbisyo ug gumikan sa programa liboan ka mga kabatan-onan ang milampos.
Gibutyag niini nga ang Edukasyon lamang ang bugtong nga butang nga maoy angayan nga ihatag ngadto sa mga kabataan.
Gipaabot sab niini nga gihatagan og gibug-aton sa iyang administrasyon ang edukasyon gumikan kay kini ang yawi nga makab-ot ang ilang mga pangandoy sa kabatan-onan.
Y4 nanguna sa annual shareholders meeting sa RTMI Inc.
Gisundan dayon ang panagtigom sa usa ka organizational meeting kon asa ang mga Directors naghukom nga pabiling Presidente ug Chairman of the Board of Directors si Roy V. Yanson samtang si Ma. Lourdes Celina Lopez maoy nahimong Vice-President for Operations, Emily V. Yanson ang Treasurer and Chief Financial Officer, si Ricardo Yanson Jr., maoy Corporate Secretary.
File photo|svb
1,094 ka mga tinun-an sa Kinder ug Grade-1 sa Talisayan nakadawat og usb ug speaker
Naghimo og inisyatiba ang DepEd Talisayan uban ang hiniusang pwersa sa Sangguniang Kabataan nga makaprodyus og usb ug speaker nga magamit sa mga kabataan sa ilang pagtoun.
Unod sa USB ang mga beginning reading sounds lakip niini ang saktong pagpronounce sa alphabet sounds ug animated video alang niadtong adunay mapansakan nga computer ug telibisyon sa panimalay.
Gihimo kini sa maong mga magtutudlo aron unta nga ang mga bata sulod sa ilang hurisdiksyon dali nga makatoun sa pagbasa labina karon hugot pa nga gidili ang face to face classes.
Pinaagi sa pagtinabanga sa pwersa SK nakalikom og pundo pangpalit niining mga usb ug speakers.
Mismo sab ang District in charge sa Talisayan nga si Teacher Nieva Bitonga naningkamot nga ma push through kini nga proyekto.
Agusto tuig 2020 usa si Maceda sa napili ni PCOO Secretary Martin Andanar aron hisgotan ang mga proyekto niini nga nahimo taliwala sa pandemya ug iyang gipaabot atol sa network briefing nga kini nga proyekto ang iyang gipokos aron makatabang sa mga tinun-an sa pagbasa.
Tungod niining maong proyekto ug maayo nga inisyatiba, gi adopt kini sa kinatibuk-ang Distrito sa DepEd Talisayan aron dili lang ang Luyong Baybayon ang makabenipisyo niini apan tibouk kabataan sa kabarangayan sa lungsod.
Gipaabot ug gihangyo ni Teacher Sagrado ang tanan mga ginikanan nga suportahan kini ug ipakita ug ipabati sa ilang mga anak.
"Gihatagan na sila ug assistance sa mga magtutudlo which I think mao najud ning the best sa pagkakaron nga pandemic, hinaot nga giyahan nila ilang mga anak sa tagsa-tagsa nila nga panimalay," matud niini.
Photos courtesy Kahren Sagrado
SAF 44 gihandom sa PRO-10
GIHANDOM sa Police Regional Office 10 sa pagpanguna ni Regional Director, Police Brigidier General Rolando B. Anduyan ang pagkamatay ug pagkabayani sa 44 ka miyembro sa Special Action Force o SAF 44.
Karong adlawa Enero 25, 2021 gitawag kining Day of National Remembrance of SAF 44.
Ang komemorasyon gipahigayon atol sa Flag Raising and Awarding Ceremony sa Regional Headquarters Parade Ground sa Camp 1Lt Vicente G Alagar, Lapasan siyudad sa Cagayan de Oro.
Gihandom sa PRO 10 ang kaisog ug kabayani sa 44 ka Special Action Force (SAF) commandos nga namatay sa doguon nga engkwentro sa Mamasapano, Maguindanao samtang sila nagpahigayon og anti-terrorism operation unom na ka tuig ang milabay.
Si PBGen. Anduyan uban ang Command Group naghatag og tribute pinaagi sa pagpalupad og puti nga balon simbolo sa ilang pag-ampo nga magmalinawon ang mga kalag sa nangamatay nga miyembro sa SAF.
Ang seremonya gisundan dayon og awarding sa mga deserving Regional Recruitment and Selection Unit 10 ug paghatag og Plaque of Appreciation sa Regional Chief, Regional Intelligence Division 10 human nahimong Top 3 sa Directorate for Intelligence, Unit Performance Evaluation Rating ug Top 1 sa Individual Commanders Evaluation Rating.
Aduna sab gipahigayon nga santos nga Misa sulod sa St Ignatius de Loyola Chapel sulod sa kampo kon asa nakasab-it ang dako nga tarpulin sa 44 ka mga SAF nga mipanaw.
Paglunsad sa MisOr Agricultural Devt. Complex miani og daghang suporta
HUMAN sa kalamposan sa paglunsad sa pito ka ektarya nga Misamis Oriental Agricultural Development Complex miani kini og suporta gikan sa pribado ug publikong ahensya nga suportahan kini sa umaabot.
Ang pagbukas niini gipangunahan mismo ni Governor Bambi Emano ug Provincial Agriculture Office Head Apollo Pacamalan kon hain ubay-ubay sab ka mga dagkong opisyal sa nagkalain laing buhatan sa gobyerno ang mitambong.
Kinasing-kasing nga mapasalamaton si Governor Emano labina gyod sa kadagkoan sa Phillip Morris Fortune Tobacco Corporation (PMFTC Inc.) sa pagdonar ug pagtugot nga gamiton ang tanan kabtangan pinaagi sa ilang gikasabotan ug gipirmahan nga deed of usufructuary. Mas gipili sa kompanya nga ipagamit ug idonar kini sa lalawigan aron mas molambo pa ang sektor sa agrikultura sa probinsya.
Ang dako nga kalihokan gisugdan sa usa ka santos nga misa ug blessing, usa ka programa kon asa ang mga nagkalain laing opisyales sa dagkong ahensya mihatag sa ilang message of support nga gisundan sa signing of pledge of support.
Nagpadangat sab sa iyang dako nga pahalipay si Senator Cynthia Villar ug mipasalig nga mosuporta. Gidayeg sab niini ang Administrasyon ni Emano gumikan sa pagpalambo niini sa natad sa Agrikultura sa nasod.
Anaa usab ang presensya ni Gingoog City Vice Mayor Peter Unabia nga nagkomit sa iyang suporta niining agricultural complex kay matud niini dili kini molampos kung walay suporta gikan mismo sa nagkalain-laing ahensya sa gobyerno.
Lakip sa mipirma agi og suporta ang buhatan sa Department of Tourism, 58th Infantry Battalion sa Philippine Army; DOST-10, Philippine Coconut Authority; Coco Technologies Corporation, DAR-10, Department of Agriculture; PhilFarms Inc., local Government Unit sa Claveria, 1st District Congressman Christian Unabia ug uban pang pribado nga indibidwal.
Dungan sa paglunsad sa Agricultural Development Complex ang turn-over sa tseke ngadto sa Linabo Multi Purpose Cooperative for Organic Certification, pagtunol sa coconut planting materials ug gisundan sa ribbon cutting sa Macapuno Embryo Culture Facility kon asa dinhi iproseso ang macapuno nga lubi ug mahimong prudokto sama sa makapuno candy, ice cream ug uban pa.
Nangulo sab si PAGRO Head sa paglibot suroy sa halapad ug luag nga Greenhouses ug mga processing plants.
Sa pagbukas sa Agricultural Development Complex natuman na ang pangandoy ni Emano nga sa umaabot mahimong sentro sa agrikultura ang lalawigan ug mahatagan og daghang oportunidad nga mokita ang daghang mag-uuma.
Photos by svb|nmds
Celina Lopez gipili nga presidente sa Bachelor Express Inc stockholders meeting
ADLAW nga Biyernes nagpahigayon og annual meeting ang mga shareholders sa Bachelor Express Inc. sa SEDA Centrio Hotel, ning siyudad sa Cagayan de Oro City.
Sila si Anna Isabella C. Galvez maoy Assistant Corporate Secretary ug si Atty. Carlo Joaquin T. Narvasa maoy Vice-President for Legal.
7 ka namatay sa pagkahagsa gihatagan og military honor sa 4ID
ANG 4th infantry division Philippine Army uban ang Tactical Operations Group 10, Philippine Air Force, naghatag og military honors ngadto sa duha ka piloto ug crew sa UH-1H chopper nga nahagsa sa Impasug-ong, Bukidnon niadtong January 16.
Photo courtesy 4ID PA
Maslog gi-endorso pagka-mayor ang kanhi kaatbang sa 2016 election
Nasayod si Mayor Maslog nga daghan Talisaynon labina iyang mga supporter nga moreak niini hilabina iya kining kusog nga kaatbang niadtong 2016 election.
Sa interbyu sa NM Daily Source iyang gipasabot ang rason nganong kini iyang napili gumikan aduna kini igong kapasidad nga modumala sa lungsod ug bout niyang ihatag ang higayon sa usa gyod ka lungsoranon ug Talisaynon.
"Ako man gud dili gyud ko gadumot. Wala na sab koy pamatud-an pa kay sa sige nako papili dinhi sa lungsod wala man ako napilde. Akong gahuna-hunaon pirme ang ihulip sa angayan sa posisyon aron makatabang sa katawhan. Sa wala pa sab mi nagkontra sa eleksyon ug konsehal pa siya labihan kami ka soud nga higala ug wala kana nawala sa akoa nga panaghigalaay hangtod karon," matud ni Mayor Maslog.
Gikumpirmar sab niini nga wala si Rico midoul kaniya apan siya ang nagpili nga bout niyang eendorso nga maoy mahimong Mayor aron magkahiusa og balik ang mga naguba nga pamilya ug masuwayan sab sa mga bag-ong henerasyon ang liderato sa usa ka lumad nga Talisaynon.
Dugang ni Mayor Maslog nga adunay pipila nga unta maoy iyang nakita nga hulip niya apan iyang nakita nga imbes maoy nakaposisyon maoy galisod lisod sa mga yanong lungsoranon.
Gikumpirmar sab niini nga siya ang magpapili pagka bise-mayor sa lungsod.
Hinoun layo pa ang eleksyon ug daghan pa ang posibleng mahitabo hinungdan sa pagkakaron nakapokos usa si Maslog sa pagserbisyo sa katawhan ug pakigbatok niining pandemya. |svb
Y4 nagpabiling BOD sa Mindanao Star Bus Transport Inc., stockholder's meeting
NAGPAHIGAYON og annual meeting ang mga shareholders sa Mindanao Star Bus Transport, Inc. niadtong adlawng Huwebes, Enero 16, 2021 diha sa SEDA Centrio Hotel, ning siyudad sa Cagayan de Oro City.
Ang Y4 nga gilangkoban nila ni Roy V. Yanson, Emily V. Yanson ug Ricardo Yanson Jr ang napili sa mga shareholders isip miyembro sa Board of Directors sa tuig 2021 ngadto 2022.
"The stockholders ratified all acts and transactions of the Board of Directors and Management of the Corporation under the leadership of its President Ricardo V. Yanson, Jr." basi sa opisyal nga pahayag nga gipagawas ni Atty. Narvasa.
Human sa annual meeting gisundan dayon sa organization meeting kon asa ang Directors nagpili ni Ricardo V. Yanson Jr isip Chairman of the Board of Directors and President.
Si Roy V. Yanson ang nahimong Vice-President for Operations, Emily V. Yanson ang Treasurer and Chief Financial Officer, samtang si Ma. Lourdes Celina Y. Lopez maoy Corporate Secretary.
Sila si Anna Isabella C. Galvez maoy Assistant Corporate Secretary ug si Atty. Carlo Joaquin T. Narvasa maoy Vice-President for Legal.
"The new Directors of the company also vowed to continue court actions to unravel minority shareholder's activities and their pretense to act on behalf of the company despite the absence of any legal basis for them to do so," panapos nga pahayag ni Narvasa.
Pulis nga nabangga, DOA sa ospital
DEAD on arrival sa Capitol University Medical Center ang usa ka pulis nga naligid sa iyang motorsiklo dihang unang nabanggaan sa Toyota Altis ug mipaingon sa nagdagan nga dumptruck hinungdan sa kadaot nga naangkon niini diha sa Puerto siyudad sa Cagayan de Oro.
Giila ang biktima nga mao si Police Seargent Emmerson Macasero, 46 anyos, aktibong sakop sa Misamis Oriental Provincial Police Office.
Sa inisyal nga imbestigasyon sa kapulisan nasuta nga Susama ang direkyson sa motorsiklo sa pulis ug sa Howo dumptruck nga paingon sa este apan misuway og overtake ang pulis nga milapas sa outer lane hinungdan unang nabanggaan kini sa Toyota Altis usa kini milagpot paingon sa kilid sa nagdagan nga dumptruck.
Gisuwayan pa og dala sa ospital sa CUMC apan dead on arrival nga gideklarar sa doktor.
Photo courtesy COCPO
Hepe sa Initao, MisOr nga giingong nakainom nga nangasaba gi-relieved
By Steph Berganio
GI-RELIEVED ni Police Col. Raniel Valones Acting Provincial Director sa Misamis Oriental PPO niadtong Enero 12, 2021 si Police Captain Marlo Lanioso hepe Initao Municipal Police Station ug anaa karon gibutang sa Mis Or Provincial Personnel Holding and Accounting Unit (PPHAU)
Ang desisyon sa Provincial Director nag-ugat human nagviral sa social media nga nakuhaan og video nga karon deleted na ni Marlou Marlu nga si Lanioso nakasibilyan ug giingong arogante nga nangasaba ug daw hubog niadtong higayon kon asa nahitabo sa Tellights Restaurant nahimutang sa Brgy. Pagahan, Initao, Misamis Oriental.
Bout ni Valones nga ibutang usa kini sa Provincial Personnel Holding and Accounting Unit samtang gipahigayon pa ang imbestigasyon.
Giderektahan sab ang Provincial Investigation and Detection Management Unit sa pagpanguna ni Police Lt. Colonel Alexander G. Eugenio nga magpahigayon og masusing imbestigasyon kalabot sa video nga nagviral sa social media nga facebook kon asa niabot na og libo-libo nga views, niani og negatibo nga komento ug adunay Dos mil kapin nga shares apan karon panahona burado na.
Hinoun pila ka residente sa Initao namahayag nga walay sayop sa pagpamadlong sa hepe nga si Lanioso labina daw dili lang unang higayon nga daghan dayo sa dapit nga galapas sa curfew ug masinupakon sa mga ordinansa apan dugang sa mga residente nga kung adunay sayop niini kini ang pagpamadlong nga ubos sa ilimnong makahubog.
Samtang gisiguro ni Provincial Director Valones nga tanan personahe sa MisOr PPO kinahanglan nga proffesional diha sa publiko, gidili ug di angayan makita diha sa mga bars ug mga night clubs lakip sa mga pampublikong dapit ug dili sab niini itolerate ang pagpangabusar. Gipahimangnoan niini ang kapulisan nga magtrabaho og insakto ug patas nga ipahamtang sa katawhan ang mga gabayan nga uyon sa ilang gipanumpaan.
Photo screenshot from viral video of Marlou Marlu